Brudnopis

[Isabela]

~6~

- Wszystko, co teraz jest znajome, stabilne i bezpieczne, kiedyś było nieznajome, niestabilne i niebezpieczne.
- Czyli nic, do czego się przyzwyczaiłaś, nie było od zawsze i nie jest na zawsze. Wiesz, co możesz zrobić z tą wiedzą? To fantastyczne odkrycie!
- Dla mnie przygnębiające.
- Czemu? Przecież możesz je wykorzystać przy oswajaniu się z nowymi rzeczami.
- Tak, ale jak już się z czymś oswoję, to będę chciała to mieć na zawsze. Nadal nie będę tak elastyczna, jak powinnam.
- To prawda, ale wykonasz jakiś krok do przodu. O ile się nie mylę, twoim celem jest wyjście z klatki obecnych przekonań o świecie, a nie radykalna przemiana w kogoś neurotypowego.
- Brakuje mi „bezpiecznej bazy”, do której mogłabym powrócić, kiedy jakaś zmiana nie przebiegnie zgodnie z oczekiwaniami. Takiej „strefy komfortu”, w której mogłabym się zregenerować przed powrotem do walki ze światem.
- Być może nigdy nie pozbędziesz się do końca swojej sztywności. Rutyna pełni funkcję stabilizatora twojego „ja”. Zdrowi ludzie tego nie potrzebują. Nie w takim stopniu. Jako, że nie identyfikujesz się z niczym konkretnym, każdą zmianę w świecie postrzegasz jako zmianę w tobie. Rozumiem, że to może przerażać.
- Bardzo ładnie pan to ujął.
- Przyznam, ze z trudem to sobie wyobrażam. Nie spotkałem się jeszcze z takim przypadkiem w swojej pracy. Oczywiście, nie jest to coś, czym powinnaś się jarać.
- Jasne.
- Rutyna to zastępczy środek i nie powinnaś na niej polegać. Myślałem nad wprowadzeniem stałych elementów do twojego dnia, ale to za mało. Może pomóc, ale nie dociera do sedna problemu. Z tego co wiem, nasz bardzo sztywne sposoby wykonywania określonych czynności. Np. łatwo cię przestraszyć, jeśli ktoś pościeli ci łóżko w inny sposób, niż ty stosujesz. Moim zdaniem należałoby sięgnąć nieco głębiej, aby zwiększyć twoją elastyczność. Żeby zniwelować te przykre reakcje na najdrobniejsze zmiany.
- Są jakieś tabletki, po których lepiej akceptuje się zmiany?
- Próbowaliście sertraliny już i nie dała spodziewanego trwałego efektu. Jedyna nadzieja w psychoterapii. Stabilne ja jest potrzebne do stabilnych relacji, bez tego ani rusz. Jesteś mistrzynią w wynajdywaniu problemów nie do przeskoczenia, ale ja tak tego nie zostawię. Nie pozwolę na to.

- 6 miesięcy temu dowiedziałam się o swojej diagnozie. Nadal jestem trochę roztrzepana psychicznie. Jednak od czasu, gdy znam nowe zalecenia, zyskałam nową nadzieję na lepsze życie. Lepszy stosunek do swojego ciała. Większe poczucie bezpieczeństwa. Czy kiedyś będę takim cudownym kochającym człowiekiem jak Raun Kaufman? Porzucę potrzebę chorobliwej izolacji? Jeśli on mógł, to ja też mogę!
- Chęć dorównania komuś nigdy nie jest podyktowana miłością. Jeśli wierzysz, że cos musisz, że „tak trzeba” – to nie jest miłość do samej siebie wtedy. Na chwilę obecną mogę polecić skupienie się na homeostazie ducha i ciała. Dopiero potem będziesz mogła się zastanawiać, czego naprawdę chcesz. Ważne jest przy autoregulacji dostarczanie sobie bodźców niezależnych od czynników zewnętrznych.
- Co to znaczy?
- To znaczy, że co jakiś czas w ciągu dnia musisz znaleźć chwilę, żeby pomachać łapami, pobujać się lub coś innego w tym stylu. Nie zawsze możesz zjeść to samo, iść spać o tej samej porze i w tym samym miejscu, ale ciało masz zawsze przy sobie i możesz skorzystać ze swoich własnych powtarzalnych ruchów.
- Ludzie mnie widzą.
- Szukaj okazji, gdy cię nie widzą, rób to w niewidoczny sposób, ruszaj palcami w kieszeni, w bucie. Wysil się i wymyśl coś. Na litość boską, nie jesteś przecież stale obserwowana!
Wciąż liczysz na „zwolnienie z normalności”. To bardzo kuszące, wiem. Wciąga cię autystyczne schronienie. W tej chwili to ono panuje nad tobą, a nie ty nad nim. Utożsamiasz się z czymś, co tobą steruje… ty tym nie jesteś, choć na chwilę obecną nie potrafisz oddzielić siebie od tego. Chcesz być wierna temu w zamian za iluzję stabilności…

- Panie terapeuto, mam pytanie. Dlaczego na pracach klasowych, jak mieliśmy pisać wypracowania, oddawałam puste kartki? Czego ja się niby mogłam wstydzić? Przecież nie kazali mi pisać o najbardziej kompromitującym zdarzeniu z mojego życia. Czemu wolałam dostać jedynkę, niż napisać to, co mi kazano? Dlaczego nawet głupie streszczenie lektury mnie przerastało czy opis obrazka? Ta pustka w głowie została mi aż do teraz, mimo że w liceum nauczyłam się pisać. Ale mniej i wolniej niż zdrowi rówieśnicy.
- Och. To jakim cudem zdawałaś z klasy do klasy i pokończyłaś szkoły?
- Prace domowe odrabiała za mnie mama, w tym prace na lekcji, które trzeba było dokończyć w domu. Na zajęciach siedziałam głównie wgapiona w podręcznik, a jedynek było na tyle mało, że przy piątkach z gramatyki i innych rzeczy jakoś nie robiło to wielkiego problemu. W liceum na polskim leciałam na trójach. Gramatyka była wtedy tylko na angielskim, ale z niego też miałam trzy.
- Nikt się nie zorientował, że mama za ciebie pisze?
-Nie. Ogarniała też pisemne zadania z geografii, biologii i historii. No i jakieś opracowania ze sztuki na plastykę.
Terapeuta westchnął.
- Po liceum poszłam na studia i też przebrnęłam jakoś. Zaczęłam dużo się udzielać pisemnie w Internecie. Na początku publikowałam jakieś stare gotowce z mojego pamiętnika. Potem uczyłam się dialogu. Reagowanie na wypowiedzi rozmówców w czasie rzeczywistym nadal sprawia mi problem. Mówię lub piszę za wolno i za mało. Potrzebuję dużo czasu na reakcję. Nawet, jak coś wcześniej przygotuję sobie w głowie, to wydobywam to z niej za wolno, by ludzie uznawali mnie za normalną. Reaguję albo z opóźnieniem, albo wcale. Nie daję rady inaczej. Co może poradzić psychoterapia na mój stan?
- Po pierwsze, pomóc poradzić sobie z emocjami. Co czujesz, gdy myślisz o tej pustce?
- Przede wszystkim smutek i złość. Rozczarowanie. Poczucie winy – bo zawiodłam innych, którzy mieli wobec mnie wymagania. Wstyd, że nie poradziłam sobie z czymś, co dla innych nie było takie trudne… Gorycz. Nienawiść do zepsutego generatora mowy i zdań w głowie. Ale najgorsze jest to, że okłamywałyśmy z mamą innych, i siebie też. Kreowałyśmy wspólnie kogoś, kim nie byłam.
- Ze strony mamy widzę tu strach i bezradność.
- Z mojej bezradność też.
Czytałam przynajmniej jedną książkę dziennie, miałam bardzo bogate słownictwo, lecz nie potrafiłam się nim posługiwać. Zachowywałam się, jakbym była leniwa i zbuntowana. W głębi duszy marzyłam o tym, żeby pisać sama, ale nie dawałam rady.
- Widzę tu dwa aspekty problemu. Pierwszy – wchodzenie w perspektywę innych osób. Drugi – tłumaczenie myśli na słowa, zwłaszcza „własne słowa”. Oba w jakimś stopniu w końcu załapałaś. Pierwsze nie przychodzi tak  naturalnie, jak zdrowym, jest sztuczne, świadome i wymuszone siłą woli. Wiąże się z dużym wysiłkiem. Co do drugiego natomiast, przyszedł w końcu moment, gdy twój umysł zaczął wychwytywać wzorce z bazy tekstów, którymi latami był karmiony, niczym bot obdarzony sztuczną inteligencją. Zyskałaś pewną łatwość w poruszaniu się między rozmaitymi frazami znaczącymi w zasadzie to samo. Aż doszłaś do poziomu, na którym bez pomocy rodzica udało ci się ominąć wymagania systemu edukacji.

- Tak. Ludzie, którzy teraz czytają moje teksty, nie mogą uwierzyć w to, że do końca gimnazjum nie pisałam sama prawie nic. Nie miałam gadu-gadu ani grona. Nie było ze mną kontaktu ani w mowie, ani na piśmie. Żadnych mejli do przyjaciół. Żadnych czatów, nic. Jak patrzę na siebie lata wstecz, to nie wiem, jak ja mogłam żyć bez tego. Wtedy nawet nie myślałam o tym, że kiedyś będę mogła pisać do obcych ludzi w sieci. To była jakaś abstrakcja. Ludzie, którzy to potrafili, wzbudzali we mnie podziw. Zazdrość.
- To było trudne doświadczenie.
- Owszem. Niby przeminęło, jestem już wolna, ale nie do końca. Chcę się komunikować, ale strasznie się przy tym męczę. A w dorosłym życiu nie ma ułatwień typu wydłużony czas na egzaminie. Nie, żebym kiedykolwiek korzystała z czegoś takiego. Na egzaminach pisemnych były pytania otwarte i zamknięte, i prawdopodobnie na zamknięte zużywałam mniej czasu przewidzianego przez autorów arkuszy, i to jakoś się kompensowało, że na część otwartą miałam więcej. No i też zdrowi zdolni uczniowie często kończyli przed upływem ustalonego limitu. Jakimś cudem mieściłam się w normie. Ledwo udało mi się przekroczyć minimalny, odpowiednio, na polskim – limit stron, na angielskim – limit słów.
- Ale miałaś matury ustne też, prawda?
- Do dziś nie wiem, jak to dyrekcja ogarnęła, ale potraktowano mnie jakoś ulgowo i dali mi wystarczająco punktów, żeby zdać. Miałam zaświadczenie od lekarza o „lęku społecznym”, brr, skręca mnie, jak o tym myślę… cóż, taka była moja ówczesna diagnoza.
- Hmm, taka powierzchowna i nie tłumacząca praktycznie nic, bo gdyby to była prawda, to świadczyłoby tylko o tym, że leczenie jest nieudolne... ale ten temat może zostawmy na później. Ważne, że jakoś pomogła wtedy. A na studiach?
- Było ich zaledwie trzy, na angielskim przymknęli oko, zdałam dopiero za drugim podejściem, choć pisemny poszedł znakomicie. A na obronach prac dyplomowych znałam wcześniej listę pytań, no i poza tym, hmm… chcieli mieć mnie z głowy.
- Czyli była taryfa ulgowa, pomimo braku prawidłowej diagnozy.
- No… taka zwykła życzliwość ludzka. Długo się namyślałam, potem odpowiadałam jakimiś kalekimi zdaniami… Uznali, że to stres, i tyle. Dali mi spokój.
Pomimo zdanego „egzaminu dojrzałości” i obrony – zero gotowości do dorosłego życia. Po opuszczeniu szkoły świat już nie jest taki łaskawy…

- Egzaminy zaliczone, ale jak odnaleźć się w pracy i w relacjach prywatnych, w życiu towarzyskim? Nawet, jeśli poznam kogoś „nieneurotypowego”, nie jest powiedziane, że komunikacja będzie się gładko układać. Jesteśmy naprawdę bardzo różni.
- To prawda, część Aspich trajkocze jak katarynki.
- No, a inni wyrzucają z siebie z rzadka poszarpane słowa i zdania, przez resztę czasu milcząc.
- Czasem przeciwieństwa się przyciągają, a czasem nie mogą siebie nawzajem znieść.
- No, czyli zależy, kto się trafi.
- Ech, skomplikowane to. Ważne, żeby żadna ze stron nie próbowała drugiej na siłę zmienić.
- Chcę od razu trafić na tę jedyną wspaniałą osobę, z którą będę razem.
- Chcesz w ten sposób uniknąć porażek, jakie towarzyszą testowaniu milionów kandydatów na twojego towarzysza?

Ogarnął mnie śmiertelny smutek. Nie widzę szans na poprawę. Wole  umrzeć, niż się zmienić. Jeśli się zmienię, to i tak będę martwa za życia. Już nie będę sobą. Będę osobą, którą inni chcą, żebym była. Jestem niewolnikiem ludzkich wymagań. Tylko prawdziwa śmierć może mnie od nich wybawić.
- Gdybyś mogła przeżyć swoje życie jeszcze raz, czy coś byś w nim zmieniła?
- Nic. Jeśli zmieniłabym, to już nie byłoby moje życie. Inne życie. Nie moje.